• Over toxicologie.org
  • Monografieën
  • Wijzigingen
  • Antidota
  • Meld een intoxicatie!
  • Aanbevolen literatuur
  • Colofon
  • Sign In

NSAID’S (incl COX-REMMERS)

Laatst bijgewerkt:
dinsdag 28 januari 2014 20:00:00
Document: NVICnsaids_20061001.docx
Synoniemen

Stofnaam

Specialité

Celecoxib

Celebrex, Onsenal

Diclofenac

Arthrotec, Cataflam, Misofenac, Naclof, Voltaren

Etoricoxib

Arcoxia, Auxib

Fenopofen

Fepron

Ibuprofen

Advil, Antigrippine Ibuprofen, Brufen, Femapirin, Ibosure, Nurofen, Pedea, Zafen

Ketoprofen

Orudis

Meloxicam

Movicox

Nabumeton

Athraxan, Mebutan

Naproxen

Aleve, Femex, Methoxypropiocin, Naprelan, Naprocoat, Naprosyne, Naprovite, Nycopren

Parecoxib

Dynastat, Rayzon, Valdyne

Piroxicam

Brexine, Brexinil, Feldene

Rofecoxib

Vioxx

Tiaprofeenzuuur

Surgam

Valdecoxib

Bextra

  • Top
  • Algemeen
  • Preparaten
  • Toxische dosis
  • Kinetiek
  • Klinisch beeld
  • Differentiaaldiagnose
  • Bloedspiegelbepaling
  • Overige diagnostiek
  • Therapie
  • Auteurs
  • Literatuur
  • Bijlagen
  • Revisie

Algemeen

NSAID’s, ook wel bekend als prostaglandinesynthestaseremmers, hebben naast een pijnstillende werking, zij het in verschillende mate, eveneens een koortswerend en ontstekingsremmend effect. Cyclo-oxygenase (COX) is het centrale enzym in de prostaglandinesynthese. COX zet arachidonzuur om in prostaglandine H2, dat vervolgens door andere enzymen in prostaglandinen, prostacycline en tromboxanen wordt omgezet. Door remming van de aanmaak van prostaglandines wordt de keten van pathofysiologische processen rondom ontstekingsreacties doorbroken en treedt, afhankelijk van het soort NSAID, een analgetisch, antipyretisch en antiflogistich effect op. De prostaglandinesynthetaseremmers kunnen worden onderverdeeld in de salicylaten (acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium en diflunisal, zie monografie salicylaten), azijnzuurderivaten (aceclofenac, alclofenac, diclofenac, indometacine en sulindac), oxicamderivaten (meloxicam, piroxicam, tenoxicam), propionzuurderivaten (dexibuprofen, dexketoprofen, fenoprofen, flurbiprofen, ibuprofen, ketoprofen, naproxen en tiaprofeenzuur), pyrazolinonderivaten (metamizol, fenylbutazon, fenazon en propyfenazon) plus een restgroep waartoe celecoxib, etoricoxib, nabumeton, parecoxib, rofecoxib, tolfenaminezuur en valdecoxib behoren [1].

Preparaten

In deze monografie worden de meest voorkomende NSAID’s besproken, te weten: diclofenac, fenoprofen, ketoprofen, ibuprofen, naproxen, meloxicam, piroxicam, nabumeton en tiaprofeenzuur.
De COX-remmers worden niet afzonderlijk behandeld in deze monografie. Etoricoxib en rofecoxib zijn medio 2005 van de markt gehaald zijn. Parexocib is alleen intraveneus beschikbaar en over de toxiciteit van celecoxib en valdecoxib zijn nauwelijks tot geen gegevens in de literatuur beschikbaar.

Toxische dosis

Er zijn geen vastgestelde letale doses[3]. Als algemene regel kan gesteld worden dat inname van >10 keer de therapeutische dosis bij volwassenen en >5 keer de therapeutische dosis bij kinderen toxisch is [4].

Kinetiek

 

Absorptie na p.o.

Vd

Eiwitbinding (%)

Eliminatie

Halfwaardetijd (uur)

Diclofenac [5]

Binnen 2 uur

0,12-0,17 l/kg

99,7

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding via nieren (60%)en via faeces (40%)

1-3

Fenoprofen

Binnen 2 uur

0,1 l/kg

95-99

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding in de urine

2,5-3

Ibuprofen

[6]

Binnen 1 tot 2 uur

0,15 l/kg

90-99

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding via nieren

1,5-2,5

Indomethacine

Binnen 2 uur

0,12-0,16 l/kg

>90

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding via nieren (60%)en via faeces (33%)

1-16

Meloxicam

[7]

89%,

binnen 5-6 uur

11 l

99

50% via nieren, 50% via faeces

20

Ketoprofen

Binnen 2 uur

0,1 l/kg

>90

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding in de urine

1-3

Nabumeton [8]

Binnen 3-6 uur

23-60 l

98

nieren

20-30

Naproxen [9]

Binnen 2-3 uur

0,1-0,17 l/kg

95-99

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding in de urine

11-18

Piroxicam [10]

Binnen 4-6 uur

8-12 l

99

vnl. via nieren

50

Tiaprofeenzuur

Binnen 2 uur

0,4-1 l/kg

98

Metabolisme in de lever en daarna uitscheiding in de urine

1,5-2,5

*De kinetiek geldt voor therapeutische doses. Bij inname van toxische doses kan de absorptie zijn vertraagd, evenals de eliminatie.

Klinisch beeld

De toxiciteit berust op COX-1 en COX-2 remming en de daaraan gerelateerde prostaglandine synthese remming. De toxiciteit is in het algemeen beperkt maar wel dosis gerelateerd.

Milde intoxicaties
Misselijkheid, braken (bloed), diarrhee (bloed), pijn in de maagstreek en voorbijgaande nierfunctievermindering.

Matige intoxicaties
Tevens voorbijgaande veranderingen in leverfuncties, metabole acidose, opwinding, verwardheid, desoriëntatie, duizeligheid, hoofdpijn, oorsuizen, nystagmus.

Ernstige intoxicaties
Tevens convulsies (zelden), hypoprotrombinemie, hypo- of hypertensie, nierfalen, abnormale ademhaling variërend van hyperventilatie tot diepgaande ademhalingsdepressie, slaperigheid overgaand in coma [3, 5-10].

Bij chronische intoxicaties kunnen nierfunctiestoornissen optreden.

Differentiaaldiagnose

Salicylaat intoxicatie (zie monografie salicylzuur)

Bloedspiegelbepaling

Het bepalen van een spiegel kan behulpzaam zijn om de behandelstrategie vast te stellen.
Benodigd voor het bepalen van NSAID’s:

Medium: serum, circa 5 ml
Methode: HPLC
Therapeutische/Toxische waarde:
Spiegels van NSAID’s correleren niet goed met het klinisch effect. Onderstaande waarden geven slechts een indicatie [3, 11,12]:

NSAID

Concentratie geassocieerd met therapeutisch effect (mg/L)

Concentratie geassocieerd met acute toxiciteit (mg/L)

Diclofenac

0,1-2,5

30

Fenoprofen

<60

850

Ibuprofen

15-30

250

Indomethacine

0,8-2,5

4

Ketoprofen

<20

70

Meloxicam

1-4

Niet bekend

Nabumeton

<100 (=metaboliet 6MNA)

Niet bekend

Naproxen

25-75

160

Piroxicam

5-10

Niet bekend

Tiaprofeenzuur

<100

Niet bekend

Overige diagnostiek

Klinisch beeld in combinatie met concentratie van creatinine en leverenzymen vormen een goed hulpmiddel om de ernst van de intoxicatie te beoordelen.
Controleer pH, elektrolieten, ureum, creatinine, leverenzymen, bloedgassen, glucose en bereken de aniongap in verband met de differentiaaldiagnose van een salicylaat-intoxicatie.
Let op: controleer de nier- en leverfunctie nogmaals na 3 dagen in verband met optreden van late schadelijke effecten.

Therapie

Algemeen
Er zijn anekdotische gegevens dat toediening van protonpompremmers de maag beschermt (zie tabel 1) [3].

Absorptievermindering
Achterlaten van actieve kool in combinatie met een laxans.

Eliminatieversnelling
Geforceerde diurese is niet zinvol i.v.m. de hoge mate van eiwitbinding (>98%) en minimale uitscheiding in onveranderde vorm via de urine. Bij oligurie, nierfunctiestoornissen en ernstige electrolyt-afwijkingen kunnen hemodialyse en hemoperfusie zinvol zijn [13].

Symptoombestrijding
-Herstel van vocht en elektrolyten balans staat op de voorgrond.
-Glucose ter preventie van hypoglykemie.
-Bij convulsies kan diazepam toegediend worden (zie tabel 1).

tabel 1. doseerschema geneesmiddelen

geneesmiddel

leeftijd (in jaren)

Dosering

bijzonderheden

Actieve kool (Carbomix)

> 12
< 12
< 4

50 g (1 flacon)
25 gr (1/2 flacon)
12,5 gram (1/4 flacon)

Evt. om de 3-4 uur

Natrium sulfaat

> 12
< 12

30 g (bijv. in 100 ml water)
1 g. per levensjaar (Kompas)
of 0,5 g/kg (Inform. Medic.)

 

Protonpompremmer (Omeprazol of Pantoprazol)

 

40 mg p.o. 2dd of i.v. 2dd

 

Diazepam

>16
<16
<5

0.15-0.25 mg/kg i.v. (max 20mg per dag)
0.15-0.25mg/kg i.v. (max 10 mg per dag)
0.15-0.25 mg/kg i.v. (max 5mg per dag)     

Maximaal 5mg/min en eventueel om de 4 uur herhalen

 

Auteurs

Drs. N.G.M. Hunfeld, apotheker, Apotheek Haagse Ziekenhuizen
Dr. D.J. Touw, ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog, Apotheek Haagse Ziekenhuizen

Literatuur

  1. College voor Zorgverzekeringen. Farmacotherapeutisch Kompas 2005.
  2. Winap. Informatorium Medicamentorum 2005.
  3. Medical Toxicology. Dart EM et al. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2004.
  4. Vale JA, Meredith TJ. Acute Poisoning due to Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Med Toxicol 1986;1:12-31.
  5. 1B-tekst diclofenac.
  6. 1B-tekst ibuprofen.
  7. 1B-tekst meloxicam.
  8. 1B-tekst nabumeton.
  9. 1B-tekst naproxen.
  10. 1B-tekst piroxicam.
  11. TIAFT reference blood level list of therapeutic and toxic substances, sept 2004. Geraadpleegd op www.tiaft.org, 30 juni 2005.
  12. Brier ME, Sloan RS, Aronoff GR. Population pharmacokinetics of the active metabolite of nabumetone in renal dysfunction.
    Clin Pharmacol Ther. 1995;57(6):622-7.
  13. Smolinske SC, Hall AH, Vandenberg SA, Spoerke DG, McBride PV. Toxic Effects of Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs in Overdose. Drug Safety 1990;5(4):252-274.

Bijlagen

-

Revisie

-


Copyright ©2021 Toxicologie.org | Disclaimer