Antidota
Dit protocol is bedoeld als handleiding voor het gebruik van antidota bij specifieke intoxicaties. De aangegeven middelen en doseringen zijn gebaseerd op volwassenen zonder bijkomende nier- en/of leverfunctiestoornissen.
Het toedienen en doseren van antidota geschiedt te allen tijde onder verantwoordelijkheid van de behandelaar. Aan de toediening moet altijd een medicatieopdracht van de behandelend arts ten grondslag liggen.
Universele behandeling van intoxicaties
Studies hebben niet aangetoond dat maagspoeling met achterlaten van actieve kool (Norit®) voordelen biedt ten opzichte van toediening van actieve kool alleen. Het concept dat bij iedereen met een overdosis de maag moet worden gespoeld heeft wetenschappelijk geen stand gehouden. Omdat maagspoeling gepaard kan gaan met ernstige complicaties, zoals aspiratie maar ook slokdarmperforatie, dient deze handeling alleen op zorgvuldige indicatie te worden uitgevoerd. In het algemeen wordt maagspoeling alleen nog geadviseerd bij patiënten die zeer snel (binnen een uur) na een levensgevaarlijke intoxicatie in het ziekenhuis arriveren, tenzij de ingenomen stof de darmactiviteit vermindert (anticholinerge effecten) en/of het een preparaat met vertraagde afgifte is.
Toediening van actieve kool is de meest effectieve behandeling van orale intoxicaties en vrijwel standaard. In de meeste gevallen is toediening van maximaal 1 gram per kg eenmalig voldoende (bij >1 g/keer kans op braken en dan aspiratie van onoplosbaar kool). Onder bijzondere omstandigheden wordt gekozen voor meerdere doses actieve kool. Bijna altijd worden laxantia aan de actieve kool toegevoegd. Het laxans gaat obstipatie ten gevolge van de actieve kool tegen.
Totale darmlavage met een polyethyleen-glycol (PEG)-elektrolyt oplossing verwijdert toxische stoffen effectief uit de darm. PEG wordt per maagsonde toegediend, ongeveer 1 tot 2 liter per uur, totdat de rectale vloeistof helder is. Toepassing van totale darmlavage kan worden overwogen bij stoffen die niet door actieve kool worden gebonden zoals ijzer en lithium, bij preparaten met vertraagde afgifte en bij potentieel letale hoeveelheden en stoffen. Ook cocaïne pakketjes (‘body packers’) kunnen zo worden verwijderd. De methode is helaas nogal omslachtig en is alleen geschikt voor patiënten met een helder bewustzijn die langdurig kunnen zitten op een speciaal toilet. De effectiviteit van actieve kool wordt nauwelijks door PEG verminderd.
| Antidotum | Toepasbaar bij intoxicatie met | Preparaat | Beschikbaarheid | Contactgegevens |
|---|---|---|---|---|
| Acetylcysteine | Paracetamol | Acetylcysteine infusievloeistof 200 mg/mL (Fluimucil) | Lokaal | - |
| Actieve kool | Algemeen | Norit Carbomix granulaat voor suspensie flacon 50 g | Lokaal | - |
| Andexanet Alfa | Apixaban en rivaroxaban | Andexanet alfa infusiepoeder 200 mg (Ondexxya) | Lokaal | - |
| Antisera | Slangen, spinnen, schorpioenen, etc. | Antisera | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; artsenverklaring noodzakelijk |
| Ascorbinezuur | Methemoglobinevormers | Ascorbinezuur tablet diverse sterkten, ascorbinezuur injectievloeitsof 100 mg/mL | Lokaal | - |
| Atropine | Cholinesterase remmers / Parasympathicomimetica / spierrelaxanta (niet depolariserende perifeer werkende) | Atropinesulfaat injectievloeistof 0,25 mg/mL, 0,5 mg/mL en 1 mg/mL | Lokaal | - |
| Botuline antitoxine | Botulisme, botuline toxine | Botulism antitoxin heptavalent (A, B, C, D, E, F, G) (Equine) | Centraal | Overleg met de dienstdoende arts van de LCI (tel: 030-2747000, 24 u per dag bereikbaar) over de beschikbaarheid en het vrijgeven van het antitoxine is noodzakelijk. |
| Calciumchloride/Calciumgluconaat/Calciumglubionaat | Betablokkers / Calciumantagonisten | Diverse injectievloeistoffen | Lokaal | - |
| Calciumgluconaat | Fluoriden | Calciumgluconaatgel 2,5% 50 g FNA | Lokaal | - |
| Calciumnatriumedetaat (CaNa2 EDTA) | Lood, kobalt, koper | Calciumnatrium-edetaat collegiale bereiding | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| L-carnitine | Valproïnezuur | L-carnitine 500 mg tablet | Lokaal | - |
| Cyproheptadine | Serotonerg syndroom / SSRI's | Cyproheptadine tablet 4 mg (Periactin) | Lokaal | - |
| Dantroleen | Serotonerg syndroom / (maligne) hyperthermie (bij bv amfetaminen) | Dantroleen capsules 25 of 50 mg (Dantrium) | Lokaal | - |
| Desferoxaminemetilaat | IJzer | Desferoxaminemetilaat injectiepoeder 500 mg (Desferal) | Lokaal | - |
| Dexrazoxaan | Antracyclines | Dexrazoxaan infusiepoeder 500 mg (Savene, Cardioxane) | Lokaal | - |
| Diazepam | Insulten door intoxicatie | Diazepam injectievloeistof 5 mg/mL | Lokaal | - |
| Diazoxide | Orale antidiabetica (excl. metformine) | Diazoxide capsule 100 mg (Proglicem) | Lokaal | - |
| Digoxine antilichamen (als alternatief externe pacemaker overwegen) | Digoxine | Digifab injectievloeistof 40 mg | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; UMCG |
| Dimercaptopropaansulfonzuur 2,3 (DMPS) | Lood, kwik, kobalt, antimoon, arseen, koper | Dimaval, Unithiol, Mercuval | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| meso-2,3-dimercaptosuccinezuur (DMSA) | Lood, kwik, kobalt, antimoon, arseen, koper | Succicaptal, Succimer, Chemet | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| Ethanol | Methanol / Ethyleenglycol | Ethanol 96% v/v infusieconcentraat 10 mL | Lokaal | - |
| Fentolamine | Sympaticomimetica / MDMA achtigen | Fentolamine injectievloeistof 10 mg/mL (Regitine) | Lokaal | - |
| Flumazenil | Benzodiazepines, zolpidem, zopiclon | Flumazenil injectievloeistof 0,1 mg/ml (Anexate) | Lokaal | - |
| Folinezuur | Methotrexaat | Folinezuur infusieconcentraat 10 mg/mL, tablet 15 mg (Rescuvolin) | Lokaal | - |
| Fomepizol | Methanol / Ethyleenglycol | Fomepizol infusieconcentraat 5 mg/mL | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| Fysostigmine | Parasympathicolytica | Fysostigmine-salicylaat 1 mg/mL (Anticholium) | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; Ofifarma (bij voldoende vraag) |
| Fysostigmine | Parasympathicolytica | Fysostigmine-salicylaat 1 mg/mL (Anticholium) | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; Ofifarma (bij voldoende vraag) |
| Glucagon | Calciumantagonisten / Insuline | Glucagen injectiepoeder 1 mg | Lokaal | - |
| Glucarpidase | Methotrexaat | Glucardipase poeder voor injectie 1000 IE (Voraxaze) | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; academische ziekenhuizen kunnen dit beschikbaar hebben ivm high-dose MTX |
| Glucose | Orale antidiabetica (excl. metformine) / Insuline | Glucose diverse concentraties | Lokaal | - |
| Hydroxocobalamide (Cyanokit) | Cyanide | Hydroxocobalamide poeder voor oplossing voor infusie 2,5 G (Cyanokit) | in ambulance, of bedrijf, lokaal of centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000; lokaal op SEH voor toediening 2e gift, na een eerste gift op locatie intoxicatie. |
| Idarucizumab | Dabigatran | Idarucizumab oplossing voor injectie/infusie 2,5 g/50 ml (Praxbind) | Lokaal | - |
| Insuline | Betablokkers / Calciumantagonisten | Insuline diverse fabrikanten | Lokaal | - |
| Isoprenaline | Betablokkers | Isoprenaline 1 mg/mL infusieconcentraat (collegiale bereiding) | Lokaal | - |
| Kaliumferrihexacyanoferraat (Berlijns blauw) | Thallium | Radiogardase / ThalliHeyl, 500 mg harde capsules | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 (ligt als stralingsantidotum opgeslagen in de calamiteiten voorraad van het RIVM, maar mag ook uitgeleverd worden bij een ernstige thallium intoxicatie) |
| Mercapto-ethaansulfonzuur | Fosfamiden | Medsna / Uromitexan injectievloeistof 100 mg/mL | Lokaal | - |
| Methionine | Paracetamol | Methionine grondstof | Lokaal | Ad hoc bereiding (bij allergie N Acetylcysteine) |
| Methyleenblauw / Methylthionine | Cyanide / Methemoglobinevormers (zoals lokaal anaesthetica, dapson, sulfonamiden) | Methyleenblauw injectievloeistof 10 mg/mL (collegiale bereiding) | Lokaal | - |
| Methysergide | MDMA-achtigen (XTC) | Methysergide tablet 1 mg (Deseril) | Lokaal | - |
| Naloxon | Opiaten | Naloxon injectievloeistof 0,4 mg/mL | Lokaal | - |
| Natriumbicarbonaat | Metabole acidose door intoxicatie / QRS verbreding door antipsychotica of TCA's | Natrium bicarbonaat 8,4%, 4,2% en 1,4 % infusievloeistof | Lokaal | - |
| Natriumnitriet | Cyanide | Natriumnitriet injectievloeistof 30 mg/mL | Centraal | ErasmusMC 010-7040704 via dd ziekenhuisapotheker |
| Natriumsulfaat (laxans) | Algemeen | Norit Carbomix granulaat voor suspensie flacon 50 g + 30g natriumsulfaat; natriumsulfaatdrank 300 mg/mL | Lokaal | - |
| Natriumthiosulfaat | Cyanide | Natriumthiosulfaat 250 mg/mL | Lokaal | (collegiale bereiding) |
| Neostigmine | Spierrelaxantia (niet depolariserend, perifeerwerkend) | Neostigminemethylsulfaat 0,5 mg/mL | Lokaal | - |
| Noradrenaline | Betablokkers | Noradrenaline infusievloeistof 1 mg/mL | Lokaal | - |
| Obidoxim | Cholinesterase remmers / andere parasympathicomimetica | Toxogonin injectievloeistof 250 mg/mL | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| Octreotide | Orale antidiabetica (excl. metformine) | Octreotide injectievloeistof diverse sterktes | Lokaal | - |
| Polyethyleenglycol | Algemeen | Kleanprep poeder voor drank | Lokaal | - |
| Polystyreensulfonzuur | Fluoriden | Polystyreensulfonaat poeder en klysma | Lokaal | - |
| Protamine | Heparine | Protamine injectievloeistof 1000 IE/mL | Lokaal | - |
| Protrombinecomplex | Coumarinederivaten (ook in rattengif) | Cofact, Beriplex en Feiba injectievloeistof diverse sterktes | Lokaal | - |
| Pyridoxine (IV) | Crimidinem isoniazide | Pyridoxine injectievloeistof 50 mg/mL, tabletten diverse sterktes | Lokaal | - |
| Silibinine | Amanita phalloides (groene knolamaniet) | Legalon-SIL oplossing voor infusie 350 mg | Centraal | NVIC/RIVM tel: 088-755 8000 |
| Sojaolie gezuiverd | Verapamil / Lokale anesthetica | Intralipid 200 mg/mL | Lokaal | - |
| Sugammadex | Spierrelaxantia (niet depolariserend, perifeer werkend) | Sugammadex injectievloeistof 100 mg/mL (Bridion) | Lokaal | - |
| Vitamine K | Coumarinederivaten (ook in rattengif) | Vitamine K injectievloeistof 10 mg/mL (Konakion) | Lokaal | - |
| Waterjel | Fosfor | Waterjel verschillende varianten | Lokaal | - |
Deze antidotalijst is gebaseerd op de monografieen zoals ze op www.toxicologie.org gepubliceerd staan en bevat alleen antidota die worden gebruikt bij exogene intoxicaties.
* Bij deze antidota moet lokaal een afweging worden gemaakt om het wel of niet op te nemen.
$ Cyanokit (hydroxocobalamine) is niet opgenomen omdat je in ziekenhuizen over het algemeen te laat bent met toediening hiervan
